Sosyal medyada paylaşılan bir habere göre 1969 yılında NASA tarafından uzaya gönderilen Apollo 11’de görevli olan ve Neil Armstrong’dan sonra Ay’a ayak basan Buzz Aldrin’in bir röportajında Ay’a aslında hiç gidilmediğini ifade ettiği iddia edildi.
31 Temmuz 2018 tarihli Milliyet gazetesinde yer alan habere göre Apollo 11’de görevli astronotlardan biri olan ve 20 Temmuz 1969’da Neil Armstrong’un ardından Ay’a ayak basan ikinci insan Buzz Aldrin, “Ay’a aslında hiç gitmedik” dedi.
Habere konu olan video, 27 Temmuz 2018’de Facebook’ta We Are Change isimli hesap tarafından paylaşıldı ve şimdiye kadar 15 bin paylaşım aldı. Sosyal medyada hızla yayılan video hakkında Milliyet’in haberinden sonra Bursa Hakimiyet gazetesi ve Haberlerdenevar, Haberhattı gibi internet siteleri de söz konusu videoyu aynı ifadelerle paylaştı.
Ancak, Buzz Aldrin’in Ay’a aslında hiç gitmediklerini itiraf ettiği iddiası doğru değil. Aldrin bir röportajında kendisine yöneltilen “uzun süredir niçin Ay’a tekrar gidilmediği” sorusu üzerine verdiği yanıtta NASA’nın başka projelere yöneldiğini ve Ay ile ilgili projelerde paranın önemli bir faktör olduğunu söylüyor.
İddia konusu video bir kitap festivalinde çekilmiş
İddiaya neden olan videoda, 2015’te Walter E. Washington Kongre Merkezi’nde düzenlenen Ulusal Kitap Festivali sırasında 8 yaşında bir çocuğun Aldrin ile yaptığı röportaj görülüyor. Festivalin ardından aynı röportaja 15 Eylül 2015’te YouTube’daki bir videodan da ulaşmak mümkün. Videonun 7. dakika 10. saniyesinde, röportajı yapan çocuk Aldrin’e “Neden uzun süredir kimse Ay’a gitmedi?” sorusunu soruyor. Bunun üzerine Aldrin’in yanıtı şöyle:
Ben de bilmek istiyorum ama galiba biliyorum, gitmedik çünkü ve gitmediysek bunun nedenini bilmek güzel. Bu yüzden gelecekte, bir şeyi yapmaya devam etmek istiyorsak (Ay’a gitmekten bahsediyor) bunun devam etmemesinin nedenlerini de bilmemiz gerekiyor.
Aldrin’in bu cevabının ardından söylediklerine, iddiaya konu videoda yer verilmiyor. Fakat Aldrin, röportajın devamında NASA’nın Ay ile ilgili projelere devam etmemesinin sebeplerinden birinin de para olduğundan bahsediyor. Ardından Apollo 11’in Dünya’ya dönüşü sırasında uzay gemisinde yaşadıklarından bahsediyor ve “Biz bunu başarmıştık!” (WE did it!) diye ekliyor. Hem röportajın devamının iddia konusu videoya eklenmemesinden hem de Aldrin’in açıklamalarında kullandığı ifadelerden Ay’a hiç ayak basılmadığı gibi bir sonuç çıkabiliyor. Röportaj sırasında Aldrin’e, kendilerinden önce Ay’a ayak basmış başka bir ekip olmadığı için korkup korkmadıkları soruluyor. Buzz Aldrin’in cevabı şöyle oluyor:
Bizden önce birçok ekip Ay’ın çevresinde bulundu. Fakat onlar ayak basmamışlardı. Bizden önce gerekli hazırlıkları gerçekleştirmiş oldular. Bu hazırlıklar, Neil Armstrong’a ve bana ayak basma şansı tanımış oldu. Bugün burada bulunma nedenlerimden biri bu. Çünkü insanlara oranın (Ay’dan bahsediyor) nasıl bir yer olduğuna dair bir şeyler anlatmaya merakım var.
Aldrin’in bu cevabından da iddianın doğru olmadığı anlaşılıyor.
İddia olaydaki gibi, ilgili kişilerin sözlerinin, söylemlerinin değiştirilmediği fakat yanlış algılanmalarına yol açabilecek şekilde yansıtıldığı durumlara ise “miscaption” (yanlış manşetleme) deniyor.
Daha önce de benzer iddialar paylaşılmıştı
2014 yılında aynı iddianın ilk olarak internet ortamında yayılmasının nedeni, kullanıcıların üye olup gerçek dışı haberler yazıp paylaşabildikleri eğlence sitesi Huzlers’ta çıkan bir haber. Bu habere göre Buzz Aldrin, Ay’a aslında hiç ayak basılmadığını ve Ay’dan paylaşılmış görüntülerin “hazırlanmış” olduğunu belirtiyor. Bu kurgu haberde, Aldrin’in bunu bir tweet ile açıkladığı söyleniyor. Huzlers benzeri internet sitelerinin sadece eğlence amaçlı hazırlamış oldukları bu tür içeriklere de “prank generator” (espri amaçlı içerik üretme) deniyor. Doğrulama sitesi Snopes, 10 Kasım 2014 tarihli analizinde Huzlers’ta yer alan bu haberin doğru olmadığını kanıtlıyor.
Ay’a gidilmesinin 46. yıl dönümünde Aldrin’in resmi Twitter hesabından bu tip iddialara cevap olarak attığı tweetlere İngiliz The Telegraph gazetesinin bir haberinden ulaşılıyor.
Aldrin’in 21 Temmuz 2015 tarihinde attığı bir tweet: “Ay’dan sadece birkaç fotoğraf çekebildim. Bu da Ay yüzeyinin talk pudrasına benzediğini gösteriyor.”Buzz Aldrin’in 1969’daki Apollo 11 projesinin ve sonraki yıllarda (1972’de Ay’a ayak basan son ekibe kadar) gerçekleşen projelerin görüntülerinin derlemesine The Washington Post’un YouTube kanalında yayınlanan bir videodan ulaşmak mümkün. NASA’nın resmi bilgilerine göre şimdiye kadar toplamda 12 astronot Ay’a ayak bastı.
Aynı iddia üzerine Twitter’da Evrim Ağacı’nın 1 Ağustos 2018’de paylaştığı tweetten Ay’a gidilmesinin ve NASA’nın Ay ile ilgili projelerinin niçin durdurulduğuna dair bilgilerin bir derlemesine de ulaşmak mümkün.
Doğrulama sitesi Snopes’un 27 Temmuz 2018 tarihli analizinden de Aldrin’in açıklamalarının yanlış yansıtıldığı anlaşılıyor. Ayrıca Snopes’un Ocak 2003’de yayımlamış olduğu analizden de söz konusu iddianın doğru olmadığı görülüyor.
Ay’a aslında hiç ayak basılmadığı “komplo teorisi”
20 Temmuz 1969’da Apollo 11’in Ay’a ilk inişinin ardından yayılmaya başlayan komplo teorisine (conspiracy theory) göre aslında Ay’a hiç gidilmedi ve NASA’nın sonrasında Ay’dan yayınladığı fotoğraf ve görüntüler ABD’nin kurgusuydu. ABD bayrağının Ay atmosferinde dalgalanması, uzay araçlarının Ay yüzeyine düşen gölgesi ve benzeri birçok detayı içeren komplo teorisine göre aslında Ay’a hiç gidilmedi.
Ay’a ayak basılmadığı iddiasının doğru olmadığıyla ilgili BBC’nin hazırladığı yazılara ulaşmak mümkün. Ayrıca Hürriyet’in 19 Haziran 2016 tarihindeki bir haberinde de Ay’a ayak basıldığına dair bilimsel kanıtlar sıralanmış. İnsanların böyle komplo teorilerine inanmalarının nedenlerine dair 20 Temmuz 2018’de The Washington Post’ta yayımlanmış bir makale de mevcut.
Kaynak: teyit.org