Bursa: Wolframın en fazla çıkarıldığı yerlerden bir tanesi de Bursa Uludağ’dır. Wolframın yanı sıra zengin krom yatakları bulunur. M.Kemalpaşa’da zengin bor yatakları bulunmaktadır. Ayrıca asbest, kalsit, bakır, kurşun, çinko, demir, mermer, antimuan, mangan da çıkarılan diğer madenlerimizdendir. Peki Bursa’da Hangi Madenler Çıkarılır?
Bu maden yataklarının büyüklüğü ve yoğunlukları farklı olsa da Bursa ilimizde çıkarılan madenler sırasıyla:
-Wolfram
-Krom
-Bor
-asbest
-kalsit
-bakır
-kurşun
-çinko
-demir
-mermer
-Antimuan
-mangan
-linyit
-kömür
-alçıtaşı
-kireçtaşı
-kuvars kumu
-altın
Bursa’da Hangi Madenler Çıkarılır?
Bursa’nın yeraltı zenginliklerinin kaynağının, Uludağ çevresinde 92,6 milyon ton linyit kömürü, 8,1 milyon ton kolamanit, 54 milyon metreküp de mermer rezervi olduğu açıklandı.
TMMOB’un düzenlediği Bursa Kentine Çözümler Sempozyumunda bir bildiri sunan Jeoloji Yüksek Mühehdisi Burhan Uçaklı, Bursa’nın yeraltı zenginlikleri hakkında önemli açıklamalarda bulundu.
Jeoloji Mühendisleri Odası üyesi ONSU Mühendislik’ten Burhan Uçaklı’ya göre, Bursa’nın belli başlı yeraltı zenginlikleri şöyle:
Bursa’da enerji hammaddesi olarak ekonomik anlamda sadece linyit yatakları var. Bursa’nın güney bölümlerinde yer alan bu yataklar Paleozoyik veya Mesozoyik yaşlı metamorfize olmuş şistler ile kristalize kireç taşları üzerinde diskordan olarak otururlar. Linyit kaynaklarının bulunduğu Orhaneli, Gümüşpınar, Altıntaş, Çivili Havzası, Bursa’nın 55 kilometre güneyinde. Orhaneli kömür havzası; Gümüşpınar, Altıntaş ve Çivili sektörlerinden oluşur. Bu 3 sektördeki linyit rezervleri toplam 24 milyon 650 bin ton ve açık ocak işletmesine uygun. Bölgenin kömürü başlıca 210 MW gücündeki Orhaneli Termik Santralı’nda değerlendirilmekte olduğundan yeraltı rezervi işletme açısından göz ardı edilmektedir. Termik santral sadece ortalama 2 bin 500 kcal/kg ısıl değerli olan bu havzanın kömürü ile değil, Keles-Harmanalan havzasının ve zaman zaman diğer bölgelerden (Tunçbilek, Çan, Göynük vb.) gelen kömürlerin karışımı ile beslenmektedir. Havza ortalaması olarak kömürde yüzde 25 su, yüzde 26 kül ve 2624 kcal/kg ısıl değeri mevcut. Toplam kükürt yüzde 1.5 civarında. Yataklar Türkiye Kömür İşletmeleri tarafından devlet eliyle işletiliyor. Keles Harmanalan ve Davutlar sahaları kentin 63 kilometre güneyinde. Harmananalan, açık ocak olarak TKİ tarafından işletiliyor ve çıkarılan kömür, Orhaneli Termik Santralı ile piyasaya veriliyor.
Bursa’da Hangi Madenler Çıkarılır? Davutlar sektörü ise özelleştirildi ve ihaleyi Çalık Grubu kazandı. Mustafakemalpaşa’nın Devecikonağı beldesinin 5 kilometre güneyinde bulunan kömür yataklarını özel sektör işletiyor. Toplam rezervi 15 milyon ton civarında olan yataktan çıkarılan linyit, 3 bin 840 kcal/kg ısıl değere sahip. Yanıcı kükürt oranı yüzde 3.7 olan linyit piyasaya veriliyor. Linyitte, kükürt, kül içeriklerinin yüksek, buna karşılık ısıl değerlerinin düşük oluşması özellikle termik santrallarda toz ve kükürt dioksit emisyonları için de sülfürizasyon tesisi yapımını zorunlu kılıyor. Orhaneli Termik Santralı’nda baca gazı arıtma (desülfürizasyon) tesisi 1998’den beri çalışıyor. Ayrıca elektrostatik toz tutucu filtrelerin kullanımıyla yüzde 99 etkinlikte partiküller de tutulabiliyor.
Endüstriyel hammaddeler
Türkiye, dünya bor tuzu üretimine katkısı oldukça büyük olan bir ülke. Bilinen borat yatakları Bursa, Balıkesir, Kütahya ve Eskişehir il sınırları içinde. Mustafakemalpaşa, Türkiye’de borat üretilen dört bölgeden birisi. Kestelek’de 4 milyon 250 bin tonu görünür olmak üzere toplam 8 milyon 142 bin ton kolemanit cevheri mevcut. Tenörü yüzde 35 olan maden, devlet kuruluşu olan Eti Holding A.Ş.’ye bağlı Eti Bor A.Ş. tarafından işletiliyor. Kestelek Köyündeki cevher yatağında kolemanit hakim. Üstü piroklastikler ve alüvyonlarla örtülü katmanda kil, marn ve tüflerle birlikte olan cevherin bugünkü kullanım alanları ile bor yataklarına bir değer biçmek mümkün görünmüyor. Geleceği parlak olan ve kullanım alanı gittikçe yaygınlaşan cevherin değerlendirilmesi için Eti Bor A.Ş.nin AR-GE’ye önem vermesi gerektiği yaygın şekilde kabul görüyor.
Bursa mermeri
Bursa mermeri birçok Bursalının bile duymadığı bir değer. Oysa kentin batı ve güney batısında Bursa-Mustafakemalpaşa arasında ayrıca Bursa-Bilecik arasında çok sayıda mermer ocağı bulunuyor.
Bursa’da mermerin en önemli kaynağı Uludağ. Sönmüş volkanik dağ durumundaki Uludağ’da jeolojik anlamda kalker tam metamorfizma geçirdiklerinde mermerleşiyor. Bu durumda içlerinde fosil görülmüyor ve ergiyen kristalleri yeniden dizilim gösteriyor. Bunlar gerçek mermerler. Ancak az metamorfizma geçiren kalkerler de kesilerek parlatılmakta ve mermer sınıfında kullanılmakta. Bursa civarında çok sayıdaki ocakta üretilen taşlar bu sınıfta. Son yıllarda üretilen bu tip taşlar yurt içi ve dışında önemli bir alıcı potansiyeline ulaştı. Yurt dışında en önemli alıcılar Çin, ABD, İsrail, Arap ülkeleri v.b. Batı bölümündeki mermer rezervi 50 milyon metreküp olarak hesaplandı. Burada üretilebilir kalınlık 10 metre olarak alınmış ve bulunan jeolojik rezervin yüzde 5’i blok verme oranı olarak kabul edilmiş. Aynı hesaplama yöntemi ile doğu bölümlerinde ise 45 milyon metreküp rezerv tespit edildi.
Yani Bursa civarında toplam 95 milyon metreküp mermer rezervi bulunuyor.
Mermer ocağı işletmeciliği özellikle yöre halkının tepki gösterdiği bir faaliyet. Bu noktada işletmecilerin özellikle yolların kullanımna dikkat etmesi, çevreye toz, moloz bırakmaması istenirken, ocakların tükenmesi ardından çevrenin yeşillendirilmesi öneriliyor.
Bunların dışında Bursa’da alçıtaşı, asbest, kireçtaşı, kuvars kumu, tuğla, kiremit hammaddeleri ile inşaat kumu üretimi de yapılıyor.
Metalik madenler
Bursa’da metalik cevher olarak krom antimuan ve az miktar da altın bulunuyor. Uludağ’daki mevcut wolfram ise halen çalıştırılmıyor.
Krom cevheri ilk kez 1848 de Bursa-Harmancık civarında bulunmuş ve 1850’de işletmeye başlanmıştı. Orhaneli’ndeki yataklar muntazam tabakalı oluşumlar (stratiform) olarak biliniyor. Çatak, Topuk ve Çöreler köyleri yakınındaki krom yatakları bantlı cevherlerden oluşuyor. Ayrıca Harmancık dolayında da özel sektör tarafından işletilen krom yataklanmaları mevcut. Literatürde Topuk Tipi Cevherleşme diye tanımlanan ve eski yıllarda ham halde satılan bu cevherler bugün zenginleştirme işlemine tabi tutuluyor. Cevherin zengin kesimleri yüzde 43-46 Cr2O3, fakir kısımları ise yüzde 35-42 Cr2O3 içeriyor, genellikle fakir kısımlar zenginleştiriliyor. Kromda yaşanan sorun, diğer krom üreticisi ülkelerin maliyetleri oldukça düşürmeleri. En büyük maliyet kalemi ise nakliye. Ayrıca ocakların çoğunun yeraltı işletmesi olması da, maliyeti artıran bir diğer unsur olarak gösteriliyor.