Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez NTV’de ABD’nin İran yaptırımlarından nükleer santrale, sondaj çalışmalarından Doğu Akdeniz’deki sorunlara kadar birçok konuya değindi. Bakan Dönmez elektrik ve doğal gaz fiyatlarıyla ilgili “Şartlar oluştuğunda yılbaşında maliyet düşerse indirim söz konusu olabilir ama bugünden söylemek mümkün değil” açıklamasında bulundu.
Bakan Dönmez’in açıklamasından notlar;
ALTERNATİFLERE BAKIYORUZ
* (ABD’nin İran yaptırımları hakkında): Tek taraflı olarak yaptırım uygulamaya başladı. En önemlileri arasında da enerji yer alıyor. Başta komşu ülkeler olmak üzere tüm ülkelerin olumsuz etkileneceğini belirtmiştik. Türkiye’nin yüzde 25’lerde bir muafiyet durumu söz konusu. İran’la 5-6 yıllık doğal gaz kontratımız var. TÜPRAŞ alternatiflere bakıyor. Piyasada akaryakıtla ilgili sıkıntı olmayacak şekilde alternatif arayışlara devam ediyorlar. Sadece İran halkını değil bölge halkını da etkiler. Bu yaptırımların uygulanmayacağını ifade etmiştik. Bunu zaman gösterecek. Türkiye’nin pozisyonu bellidir. Tek taraflı yaptırım sadece İran halkına değil, bölge halkını etkiler. İran’a baktığınızda yıllık 5 milyon varil üretimi var. Bu dünyaya baktığımızda yüzde 5. Yarısını ihraç ediyor. Türkiye’de bunların arasında.
* Öyle anlıyoruz ki ABD tekrar 6 ay sonra durum değerlendirmesi yapacak. Pozisyonları bu şekilde. Biz her halükarda alternatifsiz kalmamak açısından arayışlarımıza devam ediyoruz. TÜPRAŞ da özel sektör onlar da devam edecek.
SONDAJ 5 AY İÇİNDE TAMAMLANACAK
* (Fatih Gemisi hakkında): 2 haftadır yaklaşık kamuoyunda da heyecanla karşılandı. Bir milli gemimize lansmanı yaptık. Kendi klasmanında dünyada ilk 5’te. Biraz önce müdürümüzle görüştük. Şu anda 3 bin 585 metre derinliği indi. Sondaj 5 ay içinde tamamlanacak. Havlu atıp gideceğimiz bir alan değil, sonuna kadar zorlayacağız. Buluncaya kadar araştırmaya devam edeceğiz.
KİMSENİN MÜDAHALE ETMESİNİ İSTEMİYORUZ
* (Doğu Akdeniz hakkında) Bir husus var bizim kimsenin kaynağında gözümüz yok. Kendi çalışmalarımıza kendi alanımızdaki çalışmalarımıza kimsenin müdahale etmesini istemiyoruz, Fatih gemimiz de sondaj gemisi. Çipras’ın açıklamasını şöyle değerlendirmek mümkün biz öteden beri herkes kendi alanında çalışmalarını yapsın arzusundayız. Gerilimin yükselmesini kimse istemez. Biz kendi alanımızda çalışacağız, onlar da kendi alanlarında çalışsınlar.
* Kıbrıs’taki vatandaşlarımızın onun haklarının ihlal edildiği bir adımı doğru bulmuyoruz. Kıbrıs Rum Kesimi’nde böyle bir durum söz konusu.
YENİ SONDAJ GEMİSİ GELİYOR
* (Yeni sondaj gemisi hakkında) İkinci sondaj gemisi için satın alma işlemleri gerçekleşti. Testleri yapılacak Türk kara sularında gemimizi göreceğiz. Karadeniz’de sondaj faaliyetlerine devam edeceğiz. Teknik özellikleri Fatih gemimizle aynı. Yılda 2 sondaj kuyusu açabiliyor.
ELEKTRİK VE DOĞAL GAZDA ARZ GÜVENLİĞİ SORUNU YOK
* (Doğal gaz hakkında) Sorunumuz kalmadı. doğal gaz tarafında depolama kapasitemizi çok ciddi bir şekilde arttırdık. Yüzer enerjileri sisteme dahil ettik bu yüzden sorun yok. 300 milyon metreküpe kadar gaz arzı sağlayacak sisteme sahibiz. Sisteme 303 milyon gaz verecek hale geldik. Bu sene artsın 260 olsun bu seneye bakarsak yedek oluşturmuş olduk. Biz ikincil yakıt olan santrallerde ikincil yakıta dönüştürdük. Sıkıntımız yok hamdolsun. Şu anlama gelmesin talep artışını dikkate alarak depolamayla ilgili çalışmalara devam ediyoruz. Tuz Gölü’nde 600 milyon metreküp depolama kapasitemiz var. 2 yılda 1 milyar, 4 yılda 5.4 milyar metreküpe çıkaracağız. Kredi finansmanı da sağlandı. Silivri’de 2.8 milyardı bunu da 5 milyar metreküpe çıkaracak çalışmalardayız. 10 milyar metreküpe çıkacağız. Asgari yüzde 20’lik bir depolamaya ulaşmayı hedefliyoruz. Gazda bir sıkıntı yok. Ama cayır cayır kullanalım değil. Yüzde 98-99’unu ithal ediyoruz. Tasarruflu kullanmayı tavsiye edelim. Sıkıntı yok ama tasarruf ilkelerine uyulmalı.
KURDAKİ DÜŞÜŞ MALİYETLERİ OLUMLU ETKİLİYOR
* (İndirim hakkında): Yılbaşına kadar herhangi bir zam söz konusu değil. 3 ayda bir tarifeler açıklanıyor. Gelmeden önce maliyet hesaplanıyor. YEP’ten sonra ümit verici gelişmeler oldu. Eskiye göre düşüşler. Enflasyonda gerileme söz konusu. Bunlar maliyetleri olumlu etkiliyor. Ama çalışmak lazım sonra bir şeyler söyleyebiliriz. Enerji fiyatlandırma nasıl oluşur anlatmalıyız. Bütçe komisyonunda da ifade ettik.
PİYASADAKİ FİYATLAR MALİYETLERE YAKIN SEVİYELERDE
* Ticarete konu elektrik enerjisi miktarına bakınca yaklaşık 168 milyar kilowat saat elektrik 112 tedarik şirketlerinden tedarik edilmiş. TEDAŞ gibi ama elektrik dağıtım şirketlerinin perakende satış yapan kısımları. Onlar da elektrik alıyorlar EİAŞ’tan geri kalan kısmını serbest piyasadan alıyor. Fiyatlar nasıl oluşuyor. Enerji borsası var. Arz ve talebin üzerinde olduğu için kıran kırana bir rakam oluşuyor. Bizim sattığımız miktar ve serbest piyasadan olan fiyatlar arasında bir fiyat oluşuyor. Yüzde 70’inin serbest piyasada oluşan fiyatla EİAŞ’ın ortalaması yansıyor. Tabii bunu etkileyen doğal gaz ve petrol de var. Ayrıca kurun etkisi de biraz olumsuz etkilemiş oldu. Maliyetleri artırmış oldu. Şunu da söyleyebiliriz. Küçük orta ölçekli tüketiciler için hem EİAŞ hem de BOTAŞ maliyet altı bir fiyatlandırma sunuyor.
* Yılbaşı gelince tekrar bakacağız. Şartlar oluştuğunda yılbaşında maliyet düşerse indirim söz konusu olabilir ama bugünden söylemek mümkün değil.
* (Akaryakıt hakkında): Haziran ayında petrol fiyatlarındaki anormal dalgalanma hem de kurdaki dalgalanmanın olumsuz etkileri öngörülerek sistemi harekete geçirdi. Piyasalarda dengelenme olduğunda belki, şimdi erken. 6 aylık süreçte akaryakıt tüketici olumsuz etkilenmedi.
2023’TE AÇILIŞINI YAPACAĞIZ
* (Nükleer santral hakkında): Akkuyu’da nisan ayında temel atıldı. Çalışmalar devam ediyor. 2023’te Cumhuriyetimizin 100. yaş gününde tesisi kazandırmak amacımız. Sinop’ta Japonlarla işbirliği içindeyiz. Uzmanlarımız değerlendiriyor. Yılsonuna kadar sonuç alabiliriz. Çinlilerle 3. nükleer projemiz var. Lokasyon Trakya olarak ön plana çıkıyor. Tüketimin olduğu yerlere yapmak önemli enerji kayıplarını minimilize etmek için önemli. 25-30 kriter var. Bu kriterlerin çalışılması gerekiyor. Nükleerde büyümeye devam edeceğiz.
DOĞUDAN BATIYA GES ÇALIŞMASI YAPIYORUZ
* 4 rüzgar 3 güneş enerjisi ile devam ediyoruz. Bir başka çalışmamız şu doğudan batıya GES çalışması yapıyoruz. 40-50 megawatlık YEKA ihalelerimiz olacak. YEP modeli sadece Türkiye için değil konuklarımızı ağırladığımızda da çok çalıştığımız bir modeldi. Hem yapı hem de finansman açısından örnek olacak bir model.
* (Verimlilik hakkında): Baktığınızda şöyle en kolay yapılacak bir alan. Daha verimli kullanmak projeyi mümkün. 2023’e kadar 10 milyar dolarlık veri kazanım söz konusu. Herkesin yapması gereken işler var. Dünya Bankası’ndan kredi temin ettik kamu binalarının tasarrufu ile ilgili kullanacağız. Daha geniş zamanda tartışmakta fayda var.