Türkiye İstatistik Kurumunda ilginç bir görevden alma ve sonrasında yapılan açıklamalar tartışma konusu oldu. Eylül ayı enflasyonu yüzde 4,0 seviyelerinde beklenirken, rakam sürpriz şekilde yüzde 6,3 olarak geldi ve 15 yılın enflasyon rekoru kırıldı. Sonrasında ise hiç kimsenin haberi olmadan enflasyon hesabından sorumlu birimin başında bulunan TÜİK Başkan Yardımcısı Enver Taştı’nın görevden alındığı haberi geldi. TÜİK ise yaptığı açıklamada görevden alınmayı doğrularcasına, TÜİK Başkan Yardımcılığı pozisyonuna ilişkin alınan atama kararının, TÜİK tarafından yayımlanan Eylül ayı TÜFE ile ilişkilendirilmeye çalışıldığını bildirdi. İşte o açıklama: “Türkiye İstatistik Kurumundan (TÜİK), Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) uluslararası yöntemlerle hesaplandığı belirtilerek, kişilerden ve makamlardan bağımsız üretilen istatistiklerin itibarının sorgulanmasının kamu yararına hizmet etmeyeceği bildirildi. Kurumun internet sitesinde yer alan duyuruda, kamuoyunda bazı çevrelerce TÜİK Başkan Yardımcılığı pozisyonuna ilişkin alınan atama kararının, TÜİK tarafından yayımlanan Eylül ayı TÜFE ile ilişkilendirilmeye çalışıldığı ifade edildi. TÜİK’in, istatistik üretiminde uluslararası normlarda, mesleki bağımsızlık, şeffaflık, karşılaştırılabilirlik, tarafsızlık ve doğruluk ilkelerine bağlı olarak, uluslararası kurumlar tarafından tavsiye edilen yöntem, tanım ve kavramları kullandığı belirtilen açıklamada, üretilen istatistiklerin uluslararası karşılaştırılabilirliğinin sağlanabilmesi için uluslararası tanım, kavram ve standartlara uyulmasının zorunlu olduğu kaydedildi. Açıklamada, TÜİK’in Avrupa Birliği’ne (AB) uyum çalışmalarıyla birlikte, yürüttüğü tüm çalışmalarda AB istatistik müktesebatını izlediğine ve Avrupa İstatistikleri Uygulama İlkelerine uygun istatistikler ürettiğine işaret edilerek, şu ifadelere yer verildi: “TÜFE, kurumun ürettiği tüm diğer istatistikler gibi uluslararası yöntemlerle hesaplanmaktadır. TÜFE kapsamında alandan fiyat derlenmesi ve hesaplama sürecinde yaklaşık 300 personel görev almaktadır. Tüm veriler ve kodlamalar saklanmaktadır. TÜİK, TÜFE dahil bütün istatistiklerini uluslararası normlar çerçevesinde üretmek için gerekli kurumsallaşmayı gerçekleştirmiştir. Dolayısıyla TÜFE, kişilerden ve makamlardan bağımsız olarak hesaplanmaktadır ve hesaplanmaya devam edecektir. Kurumumuzun uzman personeli tarafından uluslararası standart yöntemlerle üretilen istatistiklerin, alınan bir idari karar ileri sürülerek itibarının sorgulanmasının kamu yararına hizmet etmeyeceği değerlendirilmektedir.”
TÜİK en şeffaf istatistik kurumları arasında
Yapılan açıklamada ek olarak şu noktalara dikkat çekildi: TÜİK’in dünyanın en şeffaf istatistik kurumları arasında yer aldığının altı çizilen açıklamaya göre, istatistiklerin kalitesinin ve uluslararası karşılaştırılabilirliğin sağlanmasına yönelik hazırlanan kalite raporları uluslararası kuruluşlarla paylaşılıyor. TÜİK tarafından yıllık olarak 87 konuda 332 haber bülteni önceden kamuoyuna ilan edilmiş plan dahilinde yayınlanıyor. Her türlü istatistiğe ilişkin metodolojik bilgiye TÜİK web sayfasından ulaşılabiliyor. Kamuoyunda spekülasyon konusu edilen TÜFE, AB ve dünya genelinde kullanılan uluslararası tanım, kavram ve yöntemlerle hesaplanıyor. Söz konusu kavram ve yöntemlerle uygulama sonuçları yerli ve yabancı kurum ve kuruluşlardaki uzmanların değerlendirmelerine açık olduğu gibi, en ayrıntılı düzeyde kamuoyuyla paylaşılıyor. TÜFE hesaplamalarında kullanılan ağırlıklar, madde sepeti ve fiyatlar şeffaflık politikası gereği TÜİK internet sayfasında da yayımlanıyor.
Hesaplar her yıl yenileniyor
TÜİK tarafından yapılan açıklamada hesapların her yıl yenilendiği belirtildi. Açıklamada, “endeks madde sepeti ve ağırlıkların her yıl güncelleniyor” denildi. TÜFE sepetinde yer alan madde ve madde çeşidi sayısı her yıl değişim gösteriyor. 2018 yılında TÜFE’de 407 madde, 895 madde çeşidi kapsanmakta olup, 28 bin 15 iş yeri ve 4 bin 274 konuttan her ay yaklaşık 415 bin fiyat derleniyor. TÜFE kapsamında 81 il merkezinin tamamını da içeren toplam 221 ilçeden fiyat derleniyor. 26 bölge bazında yaklaşık 250 personelle tabletler kullanılarak derlenen fiyatlar çevrimiçi olarak veri tabanına aktarılıyor. TÜFE hesaplamaları farklı programlar ve kodlama dilleri kullanılarak yapılıyor ve aynı sonuçların alındığı teyit ediliyor. TÜFE kapsamında bugüne kadar derlenen tüm fiyatlar veri tabanlarında saklanıyor. Hesaplamalarda kullanılan geçmişe yönelik tüm ağırlıklar ve hesaplamada kullanılan kodlar tutuluyor. Endekse ilişkin olarak geçmişe ait herhangi bir hesaplama yapılmak istendiğinde daha önce yayımlanan sonuçlara ulaşılabiliyor.